Asbestziektes
Asbest wordt gevaarlijk wanneer het als fijnstof in de lucht aanwezig is, onzichtbaar voor het menselijk oog. Deze vezels kunnen ingeademd worden en de schadelijkheid ervan wordt beïnvloed door factoren zoals de grootte en vorm van de vezels, hun chemische samenstelling, de blootstellingsduur en de concentratie van de vezels in de lucht.
Asbest in vaste toestand, zoals in gebouwen, voertuigen, machines en andere objecten, is niet gevaarlijk zolang het materiaal intact blijft en niet wordt bewerkt. Het risico ontstaat echter wanneer asbestmateriaal beschadigd raakt of bewerkt wordt door activiteiten zoals boren, zagen, schuren of slijpen, waardoor microscopisch kleine vezels in de lucht terechtkomen en potentieel ingeademd kunnen worden.
Hieronder volgt een overzicht van enkele asbestgerelateerde ziekten:
Pleurale plaques: Dit zijn verdikkingen van het buitenste borstvlies die kunnen ontstaan na matige asbestblootstelling, soms pas vele jaren later. Deze afwijkingen zijn goedaardig en veroorzaken zelden symptomen. Personen met pleurale plaques hebben geen verhoogd risico op andere asbestziekten vergeleken met mensen met dezelfde mate van blootstelling die geen plaques hebben. Deze conditie wordt vaak per toeval ontdekt tijdens een radiografie om andere longaandoeningen te diagnosticeren.
Pleurale plaques zijn de meest voorkomende manifestatie van blootstelling aan asbest en kunnen worden gezien als littekenweefsel op het borstvlies. Hoewel ze meestal geen directe gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, zijn ze een indicator van eerdere blootstelling aan asbest en kunnen ze psychologische stress veroorzaken bij de betrokken personen.
Asbestose: Deze ziekte betreft een aantasting van het longweefsel zelf, waarbij bindweefsel (fibrose) zich vormt in de wanden van de longblaasjes. In de beginfase veroorzaakt asbestose weinig symptomen, maar in een gevorderd stadium kan het leiden tot ernstige ademhalingsproblemen. Asbestose wordt tegenwoordig zelden nieuw gediagnosticeerd en treft voornamelijk personen die in het verleden beroepsmatig aan hoge niveaus van asbest zijn blootgesteld.
Als chronische longziekte kan asbestose de kwaliteit van leven aanzienlijk verminderen door aanhoudende ademhalingsproblemen en verminderde longfunctie. Het is een progressieve ziekte die over tijd kan verslechteren, zelfs nadat de blootstelling aan asbest is gestopt.
Diffuse pleuraverdikkingen: Deze aandoening, die qua ernst tussen pleurale plaques en asbestose ligt, omvat verdikkingen van het binnenste borstvlies dat de longen bedekt. Dit kan kortademigheid veroorzaken, maar is minder ernstig dan asbestose. De blootstelling vereist voor diffuse pleuraverdikkingen is vergelijkbaar met die voor pleurale plaques.
Diffuse pleuraverdikkingen kunnen de ademhaling beperken en pijn veroorzaken tijdens diepe ademhalingen. Deze aandoening kan het dagelijks leven belemmeren en vereist vaak medisch toezicht om de symptomen te beheren.
Asbestpleuritis: Dit is een tijdelijke aandoening waarbij vocht zich ophoopt tussen de borstvliezen (pleuritis). De diagnose wordt gesteld nadat andere oorzaken van pleuritis zijn uitgesloten. Ook matige blootstellingen aan asbest kunnen asbestpleuritis veroorzaken, die soms blijvende pleuraverdikkingen kan achterlaten.
Asbestpleuritis kan acute pijn en koorts veroorzaken, en hoewel het vaak vanzelf overgaat, kan het ongemak aanzienlijk zijn. Langdurige monitoring is essentieel om te verzekeren dat er geen blijvende schade is.
Mesothelioom: Dit is een kanker van het borst- of buikvlies en is een van de meest gevreesde asbestgerelateerde ziekten vanwege de hoge sterfte. Mesothelioom kan spontaan optreden, maar komt vaker voor bij mensen die beroepsmatig aan asbest zijn blootgesteld. De ziekte kan zich tientallen jaren na de blootstelling manifesteren en is zeer agressief.
Behandelingsopties voor mesothelioom zijn beperkt en over het algemeen gericht op het verlichten van symptomen. Vroege detectie is zeldzaam maar cruciaal voor het verbeteren van de overlevingskansen.
Longkanker: Deze ziekte komt veel vaker voor dan mesothelioom en de kans op ontwikkeling neemt toe bij blootstelling aan asbest, vooral in combinatie met roken. In praktijk is aanzienlijke blootstelling nodig om een significante risicoverhoging te zien.
Preventie en vroegtijdige detectie via regelmatige gezondheidscontroles zijn essentieel om het risico op longkanker te minimaliseren. Stoppen met roken kan het risico aanzienlijk verminderen.
Larynxkanker: Ook bekend als kanker van het strottenhoofd, komt iets vaker voor bij mensen die asbest hebben ingeademd. De benodigde blootstelling voor een aanzienlijke risicotoename is vergelijkbaar met die voor longkanker.
Symptomen zoals heesheid of een verandering in de stem kunnen vroege tekenen zijn. Regelmatige controle bij een KNO-arts is aanbevolen voor mensen met een bekende blootstelling aan asbest.
Eierstokkanker: Hoewel relatief zeldzaam, is blootstelling aan asbest een erkende risicofactor voor eierstokkanker. De vereiste blootstelling is aanzienlijk, meestal gerelateerd aan beroepsmatige blootstelling.
Symptomen van eierstokkanker zijn vaak vaag en niet-specifiek, wat de diagnose bemoeilijkt. Regelmatige gynaecologische onderzoeken zijn belangrijk voor vrouwen die aan asbest zijn blootgesteld.
Is het zinvol om asbestgerelateerde ziektes te screenen bij mensen zonder symptomen die aan asbest zijn blootgesteld?
Volgens de huidige wetenschappelijke inzichten wordt screening niet aanbevolen voor individuen die in het verleden aan asbest zijn blootgesteld, vooral als deze blootstelling beperkt was.
Screening die geen bewezen voordelen biedt, kan eerder nadelen met zich meebrengen. Deze nadelen omvatten extra medische onderzoeken en soms onnodige behandelingen door fout-positieve resultaten, wat kan leiden tot overdiagnose. Bovendien kan dit onnodige angst of bezorgdheid veroorzaken.
Het detecteren van ziekten bij mensen zonder symptomen is pas nuttig als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Voor asbestgerelateerde ziektes houden deze voorwaarden in:
- Ernst van de ziekte: Het is niet nuttig om milde aandoeningen op te sporen die weinig tot geen klachten veroorzaken.
- Effectiviteit van de test: Er moet een test beschikbaar zijn die de ziekte in een vroeg stadium kan detecteren, voordat symptomen optreden. Tests die pas positief uitvallen als iemand al klachten heeft en naar een dokter zou gaan, bieden geen meerwaarde.
- Betrouwbaarheid van de test: De test moet nauwkeurig zijn, waarbij een positief resultaat daadwerkelijk wijst op de aanwezigheid van de ziekte en een negatief resultaat op de afwezigheid. Geen enkele medische test is 100% nauwkeurig, wat kan leiden tot fout-positieve of fout-negatieve resultaten.
- Veiligheid van de test: De test moet veilig zijn voor de persoon die wordt getest.
- Behandeling en prognose: Vroegtijdige detectie van de ziekte moet een gunstig effect hebben op het verloop of de uitkomst ervan. Er moet een effectieve behandeling beschikbaar zijn die bij een vroege diagnose de ziekte kan genezen of de symptomen kan verminderen.
Als we deze criteria toepassen op asbestgerelateerde ziekten, kunnen we concluderen dat vroegtijdige opsporing voor geen van deze aandoeningen bewezen nuttig is.
Mesothelioom is kanker die in een vlies ontstaat, meestal in het longvlies. De belangrijkste oorzaak is contact met asbest.
Het ‘larynxcarcinoom’, ook bekend als strottenhoofdkanker, is een relatief zeldzame kankersoort die zich vormt in het slijmvlies van het strottenhoofd.
Asbestose is een vorm van pneumoconiose, beter bekend als stoflong, die leidt tot verbindweefseling in de luchtwegen. Deze aandoening resulteert in een verminderde longcapaciteit, wat kan leiden tot overbelasting van het hart.
Beroepsziekten veroorzaakt door asbest
Criteria voor diagnose en schadeloosstelling
Klik hier om het officiele document te lezen van FEDRIS (Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s).
De criteria voor de erkenning en compensatie van beroepsziekten veroorzaakt door asbest zijn herzien naar aanleiding van een nieuwe classificatie van deze aandoeningen in de lijst van beroepsziekten. Dit is vastgelegd in het koninklijk besluit van 22 maart 1999, dat het eerdere besluit van 28 maart 1969 wijzigt, waarin de lijst van beroepsziekten die recht geven op compensatie is opgesteld (B.S. van 16 april 1999). Deze herziene classificatie biedt meer precisie en adresseert eerdere onduidelijkheden in de terminologie die voor 1999 door het F.B.Z. werd gehanteerd. Bovendien reflecteren de nieuwe criteria beter de huidige medische inzichten. Zo wordt nu bijvoorbeeld een duidelijk onderscheid gemaakt tussen asbestose en goedaardige aandoeningen van het borstvlies.
Wat betreft het risico op longkanker door asbest, zijn de criteria voor blootstelling nu duidelijk gespecificeerd. Gezien de niet-specifieke aard van deze kanker, is het vanzelfsprekend dat heldere criteria voor blootstelling essentieel zijn. Deze brochure behandelt echter niet verder het probleem van de criteria voor de erkenning en compensatie van larynxcarcinoom veroorzaakt door asbest. Het is belangrijk op te merken dat de blootstellingscriteria voor larynxkanker veroorzaakt door asbest (code 9310 van de beroepsziektenlijst) gepubliceerd zijn in de bijlage van het koninklijk besluit van 26 mei 2002 in het Belgische Staatsblad.
Federaal Agentschap voor Beroepsrisico’s (bron: fedris.be)
Fedris biedt vergoedingen aan slachtoffers van asbest, zowel via het Asbestfonds als via de regeling voor beroepsziekten, die onder de sociale zekerheid van de werknemers valt